2025 yılı Eylül ayında, yapay zekanın (YZ) toplumsal, hukuki ve etik boyutlarıyla ilgili dünya genelinde öne çıkan önemli gelişmeleri ele alıyoruz.
Yapay Zeka ile Yapılan Erdoğan Görseli – Beraat Kararı
Boğaziçi Üniversitesi’nden 3 öğrenci, YZ ile oluşturulan Erdoğan resmini “hakaret” suçu iddiasıyla yargılanıyordu; mahkeme beraat kararı verdi.
Kaynak: Bianet
Yapay Zeka ve Etik Semineri
Ankara’daki İMO (İnşaat Mühendisleri Odası) şubesi tarafından “Yapay Zeka ve Etik” konulu bir seminer düzenlendi. Özgür Kurtuluş ve Mehtap Doğan tarafından verilen seminerde YZ’nin görünmeyen maliyetleri, enerji tüketimi ve altyapı ihtiyaçları ele alınırken; teknolojinin faydaları ve riskleri arasındaki ince çizgiye dikkat çekildi.
Kaynak: İnşaat Mühendisleri Odası
Türkiye’de yapay zekaya ilişkin hukuki altyapı çalışmaları
Türkiye’de, teknoloji gelişmesini engellemeyecek şekilde, etik ve hukuki çerçevenin hazırlanacağı yönünde açıklamalar yapıldı. TBMM Yapay Zeka Araştırma Komisyonu Başkanı Fatih Dönmez, Türkiye’de YZ alanında yapılacak düzenlemelerle ilgili olarak, ‘Çalışmalarımız tamamlandığında etik ve hukuki çerçeveye dair altyapı hazırlanmış olacak.’ dedi.
Kaynak: AA
Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi: 2025 Risk / Çalıştay Raporu
TRAI, etik tasarım, şeffaf yönetişim, paydaş katılımı gibi ilkeleri vurguladığı raporunu yayınladı; YZ’nin teknik, sosyal, hukuki-risk boyutlarına dikkat çekti. Raporda, insanlığın geleceğini doğrudan etkileyebilecek 10 temel risk başlığı ele alınarak hem tehditler hem de çözüm önerileri detaylı biçimde değerlendirildi.
Kaynak: Fintechtime
Apple’a Telif Hakkı Davası
Bir grup yazar, Apple’ı telif hakkı koruması altındaki kitaplarını AI eğitiminde izinsiz kullandığı iddiasıyla dava açtı. YZ sistemlerini eğitmek için telif hakkıyla korunan kitapları yasadışı olarak kullanmakla suçlanan bir şirket, YZ çağında fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda genişleyen bir hukuki mücadelenin parçası olarak suçlandı.
Kaynak: Reuters
Disney’nin ‘Durdurma’ İhtarı
Disney, YZ tabanlı platform Character.AI’ye telif hakkı ihlali gerekçesiyle durdurma (cease-and-desist) gönderdi. Yani, telif hakkıyla korunan karakterlerinin izinsiz kullanımını derhal durdurmasını talep eden bir mektup gönderdi. Disney, geçen hafta yayınladığı bir mektupta endişesinin yalnızca finansal olmadığını, platformun medya devinin karakterlerini uzun vadede markasına zarar verebilecek bir şekilde kullanmasından kaynaklandığını belirtti.
Kaynak: Reuters
Britannica & Merriam-Webster vs. Perplexity
Britannica ve Merriam-Webster, YZ “cevaplama motoru” sağlayıcısı Perplexity’ye içeriklerini izinsiz kullanma ve marka hakkı ihlali iddiasıyla dava açtı. Davacı, Perplexity’nin kendi materyallerini yasadışı bir şekilde kopyaladığını ve web trafiğini YZ tarafından oluşturulan özetlere yönlendirerek gelirlerini azalttığını iddia etti.
Kaynak: Reuters
xAI’nin OpenAI’e Ticari Sır İddiası
Elon Musk’ın xAI şirketi, OpenAI’i eski çalışanları işe alarak ticari sırları ele geçirme amacıyla etik dışı davranmakla suçladı. Dava, “OpenAI, xAI’nin temel teknolojileri ve iş planları hakkında bilgi sahibi olan kişileri hedef alıyor. Bunlara xAI’nin kaynak kodları ve veri merkezlerinin faaliyete geçirilmesindeki operasyonel avantajları sorgulanıyor.
Kaynak: Guardian
UNESCO “AI Tools Radar” platformunu yayımladı
UNESCO, kamu sektörü, medya ve yargı gibi alanlarda kullanılabilecek etik YZ araçlarını bir araya getiren çok dilli bir platform olan “AI Tools Radar”ı tanıttı. Bu çok dilli çevrimiçi veri havuzu, kamu sektörü, medya ve yargı alanındaki kuruluşların ve profesyonellerin, kendi operasyonel ihtiyaçlarına uygun YZ araçlarını belirlemelerine, değerlendirmelerine ve benimsemelerine yardımcı olmak için kullanıma sunulmuş.
Kaynak: UNESCO
Stuttgart’ta “Yeşil Yapay Zeka Günü” festivali
Alman Baden-Württemberg eyaletinde, sürdürülebilir YZ temasıyla bir festival düzenlendi; sektör aktörleri, akademi ve politika çevreleri bir araya geldi. YZ’nin sürdürülebilirlikle buluştuğu noktada kuşların hayatını kurtaran, elektrik santrallerini daha çevre dostu hale getiren ve robotlara yüksek sesle okumayı öğreten fikirler doğuyor.
Kaynak: stuttgart.de
ArXiv’da “Empirical AI Ethics” adlı bir makale yayınlandı
Paula Helm ve Selin Gerlek tarafından kaleme alınan “Empirical AI Ethics: Reconfiguring Ethics towards a Situated, Plural, and Transformative Approach” adlı makale, etik yaklaşımlarda pratikçi, çoğulcu ve dönüştürücü bir paradigma öneriyor.
Kaynak: arXiv
WHO Avrupa’da Sağlıkta AI için Teknik Danışma Grubu kuruldu
WHO’nun Avrupa Ofisi, YZ’nin sağlık alanında etik, sorumlu ve eşitlikçi biçimde kullanılmasını rehberlik edecek “TAG-AI” (Technical Advisory Group on AI for Health) adlı danışma grubunu resmen başlattı.
Kaynak: WHO
California SB 53 yasasını kabul etti
Kaliforniya Valisi Gavin Newsom, büyük YZ şirketlerinin “önceki risk azaltma planlarını” kamuoyuna açıklamasını, kritik güvenlik olaylarını 15 gün içinde bildirmesini ve ihbarcı koruması içeren SB 53 adlı yasayı imzaladı.
Kaynak: Reuters
Fairfield Üniversitesi’ne AI etik eğitimi hibesi
Fairfield Üniversitesi, NSF (ABD Ulusal Bilim Vakfı) tarafından verilen 400.000 USD’lik hibeyle, YZ etiği eğitimini artırmaya yönelik bir çok-kurumlu projeye liderlik edecek.
Kaynak: Fairfield University
RISE AI Konferansı
Notre Dame Üniversitesi’nde düzenlenecek, insan merkezli ve sorumlu YZ konularını ele alacak konferans duyuruldu.
Kaynak: Lucy Institute
Genel Değerlendirme
Eylül 2025, YZ etiği ve yönetişimi alanında hem kurumsal düzenlemeler hem de hukuki davalar üzerinden oldukça hareketli geçti. Bu dönem, YZ’nin etik tartışmalarını yalnızca akademi ve kamu kurumlarının değil, doğrudan mahkemelerin, şirketlerin ve bireylerin günlük yaşamının da şekillendirdiğini gösteriyor.
YZ etik tartışmalarının “soyut etik ilke” düzeyinden çıkarak, telif hakkı, ticari sır, marka ihlali gibi somut dava dosyaları haline geldiğini gördük. Apple, Anthropic, Perplexity, Character.AI gibi büyük şirketler telif ve içerik kullanımı nedeniyle davalık oldu. Bu durum, etik ilkelerin artık doğrudan yasal normlara dönüşmekte olduğunu işaret ediyor.
ABD’de California SB 53 yasası yürürlüğe girerek büyük teknoloji şirketlerine şeffaflık ve risk bildirimi zorunluluğu getirdi. UNESCO, WHO ve diğer uluslararası kurumlar da kamu sektöründe ve sağlıkta YZ kullanımı için etik rehberler yayımladı. Bu gelişmeler, uluslararası etik standartların şekillenmeye başladığını ortaya koyuyor.
Türkiye’de hem hukuki altyapı hazırlıkları hem de TRAI’nin YZ Risk Raporu gündeme geldi. Ayrıca Erdoğan görseli davasında verilen beraat kararı, YZ içeriklerinin ifade özgürlüğü ve etik sınırlar bağlamında nasıl ele alınacağına dair önemli bir içtihat oluşturdu.